شنبه, ۲۷ تیر ۱۳۹۴، ۰۸:۰۷ ب.ظ
خانم ها در فضای مجازی آسیب پذیرترند
کم نیستند بانوانی که در فضای مجازی مردانه کار میکنند و با کلیک ها و مطالب ارزشمند خود به ایفای رسالت خویش در جبهه جنگ نرم می پردازند. افتخارنیا یکی از همان جنس افراد است.
افتخار نیا: با توجه به اینکه تکنولوژی هر روز در حال پیشرفت است و فناوری های نوین به وجود می آیند، فضای مجازی به عنوان یک رسانه فعال نقش مهمی را در ارایه این فناوری ها به سراسر دنیا ایفا می کند.
این موضوع کاملا واضح است بدون شناخت از فناوری هایی که روز به روز گسترده تر می شود، قطعا برای ما به جای فرصت، یک تهدید محسوب می شود، به یاد داریم که امام خامنه ای(مد ظله العالی) هنگام ورود فناوری همچون اینترنت به جمهوری اسلامی ایران با تاکید بسیار به مسئولان فرمودند که همین الان و قبل از همه گیر شدن به فکر آلودگی های این صنعت باشید که در آینده به مشکل بر نخوریم. حال سالهاست ما با شبکه های اجتماعی نوظهور مشغول هستیم بی آنکه تعریف و شناخت صحیح برایمان مطرح شده باشد. از این رو با خانم سمیرا افتخار نیا که از فعالان قدیمی شبکه های اجتماعی هستند قرار مصاحبه ای گذاشتیم تا در فضایی صمیمانه به گفتگو بپردازیم.
خانم افتخارنیا کمی از خودتان و فعالیت هایتان برایمان بگوید؟
سمیرا افتخارنیا هستم. متولد فروردین ماه ۱۳۵۹ و تحصیلاتم مهندس معدن است اما چون زمینه ی مطالعاتی بنده در حوزه زنان و خانواده بود به تبع در سازمان صدا و سیما در بخش های پژوهشی مشغول شدم. عنوان شغلی من در صدا وسیما کارشناس پژوهش است. چند سالی را در حوزه های مختلف زنان و امور خانواده صدا و سیما، معاونت مجلس استان ها، معاونت فنی سازمان صدا و سیما و هم اکنون مدیر طرح و برنامه گروه اجتماعی شبکه اول سیما هستم.
در فضای مجازی هم در واقع از سال ۱۳۸۶ با "وبلاگ سامی دخت" که نامی کاملا ایرانی شروع کردم. البته در آن مقطع خیلی مرسوم نبود که خانم ها با اسم حقیقی در فضای مجازی باشند برای همین من آغاز فعالیتم را بااسم "سامی دخت" شروع کردم.
چه فعالیت هایی در فضای مجازی می کردید؟
خب اوایل تنها وبلاگ نویس بودم که مطالب بیشتر در حوزه زنان و خانواده بود. اما شاخص ترین فعالیتم در فضای مجازی مربوط به سالی بود که به عنوان دبیر محتوایی کمیته رسانه ها در فکر میکنم پنجمین جشنواره عفاف و حجاب اگر اشتباه نکرده باشم، بود که در واقع با برنامه ریزی های گسترده اردوی ۷۰۰ نفری وبلاگ نویسان ارزشی کشور را در آن سال برگزار کردیم. بعد از جشنواره عفاف و حجاب نیز با دوستان مهرخانه در تولید محتوا در زمینه ی زنان و خانواده همکاری داشتم .
خانم افتخار نیا دوست دارم فضای گفتگو را در همین فضای مجازی ادامه بدهیم. موافقید؟
بله. خیلی هم خوب است.
همان طور که میدانید فعالیت در فضای مجازی انواع مختلفی دارد. و در واقع وبلاگ نویسی و فعالیت در شبکه های اجتماع شاید پررنگ تر باشد. اما الان میبینیم خیلی از فعالان فضای مجازی نقش کم رنگ تری در وبلاگ نویسی دارند و بیشتر وقت خود را در شبکه های اجتماعی نوظهور میگذرانند. دلیل اصلی اینکه الان فعالان مجازی ما گرایش به شبکه های اجتماعی دارند چیست؟
دلیل اصلی آن شاید این باشد که قبل از تعریف دقیق از یک مجموعه یا یک شبکه اجتماعی، ما وارد آن سیستم می شویم. به طور مثال ما در ایران اولین بار که وبلاگ نویسی را تجربه کردیم، خیلی تعریف درستی برای آن نداشتیم و خودمان با فعالیت در وبلاگ ها شروع به تعریف آن کردیم در حالی که جای تعریف و کارکرد داشت؛ همان طور که شبکه های اجتماعی را باید تعریف میکردیم. من یادم است از یک مقطعی به بعد شبکه ی اجتماعی گوگل ریدر با آمدنش موج گسترده ای از وبلاگ نویسان را به سمت خود کشید و شاهد حضور وبلاگ نویسان به این شبکه اجتماعی بودیم. البته فضای گوگل ریدر کمی شبیه به فضای وبلاگ بود برای همین شاید خیلی از فعالان متوجه نشدند که دارند از فضای وبلاگ نویسی دور می شوند. و کم کم وارد فضایی شدند که به جای تولید محتوا، به بازنشر مطالب پرداختند و خب این موجی بود که همگی ما دچارش شدیم.
جدایی از اینکه ما به سمت شبکه های اجتماعی کشیده شدیم در خیلی از موارد میبینیم که وبلاگ نویسان ما به جای مطالب ایدئولوژی به مطالب احساسی روی آوردند. آیا شما هم این رو قبول دارید که وبلاگ نویسان ما بیشتر مطالب احساسی و عاطفی مینویسند؟
من فکر میکنم ما در یک مقطعی وبلاگ هایمان حکم دفترچه خاطرات داشت البته این موضوع در مورد وبلاگ نویسان خانم صدق میکرد. اتفاقات روزمره خودمون رو شروع کردیم به نوشتن. خب طبیعتا جنبه ی احساسی خانم ها چون قوی تر بود باعث شد حداقل در بین خانم های وبلاگ نویس مطالب احساسی پررنگ تر شود. حتی من یادم است که بر اساس نوشته های یک وبلاگ، فیلم نامه ای نوشته شد که البته فیلم نامه معروفی است به نام "یادداشت های یک خانم خانه دار" که آقای عفیفه الان دارن روی آن کار میکنند که در مورد تجربیات خانه داری و تمام تجربیات خانم ها است. در برهه ای حتی این سبک نوشتن باعث شد یک سبک زندگی را برای دختران معرفی کند و این به این دلیل بود که ما بدون اینکه از خانه هایمان بیرون بیاییم تجربیاتمان را در اختیار دیگران میگذاشتیم.
البته باید بگویم این بار عاطفی نویسی در خانم ها کاملا مشهود بود و خب آقایون به این سبک در نوشته هاشون نمی پرداختند. اما اگر دقت کرده باشید الان این موضوع کمی کمرنگ تر شده است و اکثر وبلاگ نویسان اگر مطلبی را مینویسند بیشتر مطالب و جریانات روز است که این باعث شده است تا حدودی حرمت ها رو تحت شعاع قرار دهد.
از حرمت ها در فضای مجازی گفتید. مدتی است من خودم روی روابط خانم ها و آقایون که حالا تنها نوع کامنت گذاری را میگویم، تمرکز کرده ام و در خیلی از شبکه های اجتماعی مثل اینستاگرام میبینم که خیلی از دختران و پسران ما در این شبکه های اجتماعی خیلی خودمونی کامنت میگذارند و پاسخ همدیگر را میدهند. چرا این اتفاق افتاده است که الان احساس کنیم تا حدودی حرمت ها تحت شعاع قرار بگیرد یا مثلا میبینیم خیلی از دخترخانم های ما الان برای تبلیغ حجاب عکس های خودشان را با حجاب اسلامی به اشتراک میگذارند که حتی در خیلی از عکس ها چهره آنان خیلی پررنگ تر از نیت شان در مورد حجاب است. چرا این اتفاق افتاد؟
ببینید قبل از گستردگی شبکه های اجتماعی با وجود آنکه تعریف جامع و کاملی از فضای مجازی توسط صاحب نظران این فضا نشده بود اما به خوبی می دیدیم که حرمت هایی بین دختران و پسران در این فضا که غالبا همه وبلاگ نویس بودند؛ است اما با گسترش این شبکه های اجتماعی و چت روم ها و مهم تر از همه عدم کنترل روابط در فضای مجازی امروز شاهد شکستن حرمت هایی هستیم که خیلی خوش آیند نیست و بعضا این روابط بین خیلی از فعالان مجازی چهره ی عادی به خود گرفته است. باید بدانیم که در این نوع روابط بیشترین آسیب متوجه زنان و دخترانی است که ناخواسته در دنیای مجازی دلبسته می شوند بدون اینکه انتهایش را بدانند.
مقام معظم رهبری در یکی از سخنرانی هایشان اشاره داشتند که زن چون موجود ضعیفی است باید با درس خواندن و یک سری توانمندی ها خودشان را نشان دهند. ما امروز باید اعتراف کنیم که ما خانم ها روی خیلی از آن توانمندی ها مانور نداده ایم و از طرفی هم جامعه پذیرای دیدن توانمندی های خانم ها در کنار آقایان نبود و این باعث شد در فضایی مثل فضای مجازی خانم ها در نوع صحبت کردن و یا حتی انتشار عکس حتی برای نشان دادن حجابشان، دیده شوند. خانم هایی که در جامعه فرصت دیده شدن نداشته اند به یک باره متوجه شدند در فضایی به دور از ارتباط مستقیم چهره به چهره میتوانند فعالیت کنند و دیده بشوند اما متاسفانه چون آموزش صحیح استفاده از این فضا را نداشته اند بعضا دچار مشکلاتی می شدند.
الان که کمی تخصصی در مورد خانم ها صحبت شد بهتر است بپرسم آیا شما میپذیرید که خانم های ما در فضای مجازی نقش مصرف کننده را دارند تا تولید کننده؟
با توجه به اینکه در فضای مجازی با خیلی از بانوان در ارتباط هستم میتوانم بگویم کم نیستند بانوانی که خود تولید محتوا میکنند اما چون در این فضا همچون آقایان متحد نیستند احساس می شود که خانم ها نقش مصرف کننده را دارند در حالی که این طور نیست و در فضای مجازی بانوانی هستند که از لحاظ تولید محتوا همچون آقایان برتری هایی دارند.
به عنوان سوال آخر چرا میل به کپی و بازنشر بین فعالان مجازی بیشتر از تولید محتوا است؟
به شخصه معتقدم این فرهنگ کپی هنوز در وبلاگ های ما وارد نشده است و هنوز دوستان وبلاگ نویس ما متعهد به نوشتن مطالب توسط خود هستند. اما در سایت ها و شبکه های اجتماعی کاملا موافق هستم که این فرهنگ غلط کپی پیس گسترش پیدا کرده است. من و همکارانم فعالیت هایی را انجام میدهیم که نیاز به پشتوانه پژوهش های اینترنتی دارد و زمانی که شروع به سرچ کلید واژه ها میکنیم با انبوهی از سایت ها و شبکه هایی مواجه می شویم که از یک مطلب با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع استفاده کرده اند و مسلما این حاکی از آن است که فعالان ما گرایششان به این سمت کشیده شده است. اما زمانی که همین کلید واژه را به صورت لاتین سرچ کردیم، دیدیم که هزاران نوع مطالب با محتوایی زیاد آمد که به راحتی می توانستیم ۴۵ دقیقه برایشان یک برنامه ی تلویزیونی تهیه کنیم زیرا مطالب گسترده و کامل وجود داشت. و این موضوع شاید بر میگردد به اینکه ما تعریف صحیح نه از کارکرد شبکه های اجتماعی ارائه داده ایم و نه حتی گاهی اوقات میدانیم که ما از این همه فعالیت چه میخواهیم.
این موضوع کاملا واضح است بدون شناخت از فناوری هایی که روز به روز گسترده تر می شود، قطعا برای ما به جای فرصت، یک تهدید محسوب می شود، به یاد داریم که امام خامنه ای(مد ظله العالی) هنگام ورود فناوری همچون اینترنت به جمهوری اسلامی ایران با تاکید بسیار به مسئولان فرمودند که همین الان و قبل از همه گیر شدن به فکر آلودگی های این صنعت باشید که در آینده به مشکل بر نخوریم. حال سالهاست ما با شبکه های اجتماعی نوظهور مشغول هستیم بی آنکه تعریف و شناخت صحیح برایمان مطرح شده باشد. از این رو با خانم سمیرا افتخار نیا که از فعالان قدیمی شبکه های اجتماعی هستند قرار مصاحبه ای گذاشتیم تا در فضایی صمیمانه به گفتگو بپردازیم.
خانم افتخارنیا کمی از خودتان و فعالیت هایتان برایمان بگوید؟
سمیرا افتخارنیا هستم. متولد فروردین ماه ۱۳۵۹ و تحصیلاتم مهندس معدن است اما چون زمینه ی مطالعاتی بنده در حوزه زنان و خانواده بود به تبع در سازمان صدا و سیما در بخش های پژوهشی مشغول شدم. عنوان شغلی من در صدا وسیما کارشناس پژوهش است. چند سالی را در حوزه های مختلف زنان و امور خانواده صدا و سیما، معاونت مجلس استان ها، معاونت فنی سازمان صدا و سیما و هم اکنون مدیر طرح و برنامه گروه اجتماعی شبکه اول سیما هستم.
در فضای مجازی هم در واقع از سال ۱۳۸۶ با "وبلاگ سامی دخت" که نامی کاملا ایرانی شروع کردم. البته در آن مقطع خیلی مرسوم نبود که خانم ها با اسم حقیقی در فضای مجازی باشند برای همین من آغاز فعالیتم را بااسم "سامی دخت" شروع کردم.
چه فعالیت هایی در فضای مجازی می کردید؟
خب اوایل تنها وبلاگ نویس بودم که مطالب بیشتر در حوزه زنان و خانواده بود. اما شاخص ترین فعالیتم در فضای مجازی مربوط به سالی بود که به عنوان دبیر محتوایی کمیته رسانه ها در فکر میکنم پنجمین جشنواره عفاف و حجاب اگر اشتباه نکرده باشم، بود که در واقع با برنامه ریزی های گسترده اردوی ۷۰۰ نفری وبلاگ نویسان ارزشی کشور را در آن سال برگزار کردیم. بعد از جشنواره عفاف و حجاب نیز با دوستان مهرخانه در تولید محتوا در زمینه ی زنان و خانواده همکاری داشتم .
خانم افتخار نیا دوست دارم فضای گفتگو را در همین فضای مجازی ادامه بدهیم. موافقید؟
بله. خیلی هم خوب است.
همان طور که میدانید فعالیت در فضای مجازی انواع مختلفی دارد. و در واقع وبلاگ نویسی و فعالیت در شبکه های اجتماع شاید پررنگ تر باشد. اما الان میبینیم خیلی از فعالان فضای مجازی نقش کم رنگ تری در وبلاگ نویسی دارند و بیشتر وقت خود را در شبکه های اجتماعی نوظهور میگذرانند. دلیل اصلی اینکه الان فعالان مجازی ما گرایش به شبکه های اجتماعی دارند چیست؟
دلیل اصلی آن شاید این باشد که قبل از تعریف دقیق از یک مجموعه یا یک شبکه اجتماعی، ما وارد آن سیستم می شویم. به طور مثال ما در ایران اولین بار که وبلاگ نویسی را تجربه کردیم، خیلی تعریف درستی برای آن نداشتیم و خودمان با فعالیت در وبلاگ ها شروع به تعریف آن کردیم در حالی که جای تعریف و کارکرد داشت؛ همان طور که شبکه های اجتماعی را باید تعریف میکردیم. من یادم است از یک مقطعی به بعد شبکه ی اجتماعی گوگل ریدر با آمدنش موج گسترده ای از وبلاگ نویسان را به سمت خود کشید و شاهد حضور وبلاگ نویسان به این شبکه اجتماعی بودیم. البته فضای گوگل ریدر کمی شبیه به فضای وبلاگ بود برای همین شاید خیلی از فعالان متوجه نشدند که دارند از فضای وبلاگ نویسی دور می شوند. و کم کم وارد فضایی شدند که به جای تولید محتوا، به بازنشر مطالب پرداختند و خب این موجی بود که همگی ما دچارش شدیم.
جدایی از اینکه ما به سمت شبکه های اجتماعی کشیده شدیم در خیلی از موارد میبینیم که وبلاگ نویسان ما به جای مطالب ایدئولوژی به مطالب احساسی روی آوردند. آیا شما هم این رو قبول دارید که وبلاگ نویسان ما بیشتر مطالب احساسی و عاطفی مینویسند؟
من فکر میکنم ما در یک مقطعی وبلاگ هایمان حکم دفترچه خاطرات داشت البته این موضوع در مورد وبلاگ نویسان خانم صدق میکرد. اتفاقات روزمره خودمون رو شروع کردیم به نوشتن. خب طبیعتا جنبه ی احساسی خانم ها چون قوی تر بود باعث شد حداقل در بین خانم های وبلاگ نویس مطالب احساسی پررنگ تر شود. حتی من یادم است که بر اساس نوشته های یک وبلاگ، فیلم نامه ای نوشته شد که البته فیلم نامه معروفی است به نام "یادداشت های یک خانم خانه دار" که آقای عفیفه الان دارن روی آن کار میکنند که در مورد تجربیات خانه داری و تمام تجربیات خانم ها است. در برهه ای حتی این سبک نوشتن باعث شد یک سبک زندگی را برای دختران معرفی کند و این به این دلیل بود که ما بدون اینکه از خانه هایمان بیرون بیاییم تجربیاتمان را در اختیار دیگران میگذاشتیم.
البته باید بگویم این بار عاطفی نویسی در خانم ها کاملا مشهود بود و خب آقایون به این سبک در نوشته هاشون نمی پرداختند. اما اگر دقت کرده باشید الان این موضوع کمی کمرنگ تر شده است و اکثر وبلاگ نویسان اگر مطلبی را مینویسند بیشتر مطالب و جریانات روز است که این باعث شده است تا حدودی حرمت ها رو تحت شعاع قرار دهد.
از حرمت ها در فضای مجازی گفتید. مدتی است من خودم روی روابط خانم ها و آقایون که حالا تنها نوع کامنت گذاری را میگویم، تمرکز کرده ام و در خیلی از شبکه های اجتماعی مثل اینستاگرام میبینم که خیلی از دختران و پسران ما در این شبکه های اجتماعی خیلی خودمونی کامنت میگذارند و پاسخ همدیگر را میدهند. چرا این اتفاق افتاده است که الان احساس کنیم تا حدودی حرمت ها تحت شعاع قرار بگیرد یا مثلا میبینیم خیلی از دخترخانم های ما الان برای تبلیغ حجاب عکس های خودشان را با حجاب اسلامی به اشتراک میگذارند که حتی در خیلی از عکس ها چهره آنان خیلی پررنگ تر از نیت شان در مورد حجاب است. چرا این اتفاق افتاد؟
ببینید قبل از گستردگی شبکه های اجتماعی با وجود آنکه تعریف جامع و کاملی از فضای مجازی توسط صاحب نظران این فضا نشده بود اما به خوبی می دیدیم که حرمت هایی بین دختران و پسران در این فضا که غالبا همه وبلاگ نویس بودند؛ است اما با گسترش این شبکه های اجتماعی و چت روم ها و مهم تر از همه عدم کنترل روابط در فضای مجازی امروز شاهد شکستن حرمت هایی هستیم که خیلی خوش آیند نیست و بعضا این روابط بین خیلی از فعالان مجازی چهره ی عادی به خود گرفته است. باید بدانیم که در این نوع روابط بیشترین آسیب متوجه زنان و دخترانی است که ناخواسته در دنیای مجازی دلبسته می شوند بدون اینکه انتهایش را بدانند.
مقام معظم رهبری در یکی از سخنرانی هایشان اشاره داشتند که زن چون موجود ضعیفی است باید با درس خواندن و یک سری توانمندی ها خودشان را نشان دهند. ما امروز باید اعتراف کنیم که ما خانم ها روی خیلی از آن توانمندی ها مانور نداده ایم و از طرفی هم جامعه پذیرای دیدن توانمندی های خانم ها در کنار آقایان نبود و این باعث شد در فضایی مثل فضای مجازی خانم ها در نوع صحبت کردن و یا حتی انتشار عکس حتی برای نشان دادن حجابشان، دیده شوند. خانم هایی که در جامعه فرصت دیده شدن نداشته اند به یک باره متوجه شدند در فضایی به دور از ارتباط مستقیم چهره به چهره میتوانند فعالیت کنند و دیده بشوند اما متاسفانه چون آموزش صحیح استفاده از این فضا را نداشته اند بعضا دچار مشکلاتی می شدند.
الان که کمی تخصصی در مورد خانم ها صحبت شد بهتر است بپرسم آیا شما میپذیرید که خانم های ما در فضای مجازی نقش مصرف کننده را دارند تا تولید کننده؟
با توجه به اینکه در فضای مجازی با خیلی از بانوان در ارتباط هستم میتوانم بگویم کم نیستند بانوانی که خود تولید محتوا میکنند اما چون در این فضا همچون آقایان متحد نیستند احساس می شود که خانم ها نقش مصرف کننده را دارند در حالی که این طور نیست و در فضای مجازی بانوانی هستند که از لحاظ تولید محتوا همچون آقایان برتری هایی دارند.
به عنوان سوال آخر چرا میل به کپی و بازنشر بین فعالان مجازی بیشتر از تولید محتوا است؟
به شخصه معتقدم این فرهنگ کپی هنوز در وبلاگ های ما وارد نشده است و هنوز دوستان وبلاگ نویس ما متعهد به نوشتن مطالب توسط خود هستند. اما در سایت ها و شبکه های اجتماعی کاملا موافق هستم که این فرهنگ غلط کپی پیس گسترش پیدا کرده است. من و همکارانم فعالیت هایی را انجام میدهیم که نیاز به پشتوانه پژوهش های اینترنتی دارد و زمانی که شروع به سرچ کلید واژه ها میکنیم با انبوهی از سایت ها و شبکه هایی مواجه می شویم که از یک مطلب با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع استفاده کرده اند و مسلما این حاکی از آن است که فعالان ما گرایششان به این سمت کشیده شده است. اما زمانی که همین کلید واژه را به صورت لاتین سرچ کردیم، دیدیم که هزاران نوع مطالب با محتوایی زیاد آمد که به راحتی می توانستیم ۴۵ دقیقه برایشان یک برنامه ی تلویزیونی تهیه کنیم زیرا مطالب گسترده و کامل وجود داشت. و این موضوع شاید بر میگردد به اینکه ما تعریف صحیح نه از کارکرد شبکه های اجتماعی ارائه داده ایم و نه حتی گاهی اوقات میدانیم که ما از این همه فعالیت چه میخواهیم.
۹۴/۰۴/۲۷
فرشاد اشتری