چهارشنبه, ۱۷ تیر ۱۳۹۴، ۰۷:۵۷ ب.ظ
حجاب فاطمی مصداق عینی پوشش زن در قرآن است
حضرت زهرا (س) هنگام خروج از منزل خمار (مقنعه) را محکم به سر بستند و جلباب (چادر) را به گونه‌ای که تمام بدن آن حضرت را می‌پوشاند و گوشه‌های آن به زمین می‌رسید به تن کردند و به همراه گروهی از نزدیکان و زنان قوم خود به سوی مسجد حرکت کردند
به گزارش پایگاه خبری حجاب، اصل حجاب و عفاف ریشه در باورهای اعتقادی و دینی ما دارد و حجاب یکی از عوامل اصلی و متصل مصونیت زن و اجتماع است و تاریخ اثبات کرده است که زنان می‌توانند با حفظ حجاب و عفاف حتی در دشوار‌ترین شرایط اجتماعی حضور داشته باشند همانگونه که حضرت فاطمه (س) باوجود آنکه به تحقیق نمونه کامل یک زن مسلمان در تمام اوصاف و کمالات اسلامی به ویژه در حجاب و عفاف است، ولی مسائل سیاسی و اجتماعی را نیز در مواقع حساس نادیده گرفته و در سخت‌ترین برهه‌ها نظیر تضییع حق ولایت و غصب فدک با حفظ اصل پوشش در میان اجتماع مسلمین به حمایت از امیرالمومنین (ع) می‌پردازند.
بررسی کیفیت حجاب در این حضور اجتماعی و سیاسی حضرت، ما را بر آن داشت تا به سراغ نجیبه محمدی کهکی استاد و مدرس حوزه و پژوهشگر تاریخ تشیع برویم و با او به گفتگو بنشینیم.
به دور از هرگونه نگاه سیاسی به مسئله حجاب به عقیده شما این اصل چرا در اسلام به صورتی ویژه برای زنان مطمح نظر واقع شده و به چه علت یکی از نخستین موضوعات در بررسی سیره زنان پاکدامن، امر مهم حجاب است؟
پیش از هرچیز باید به اصل عدم جدایی دین از سیاست اشاره کرد، موضوعی که ممکن است عده‌ای در لفافه و یا به صورت آشکارا آن را زیر سوال ببرند و در این میان حجاب هم به عنوان یکی از مسائل مهم در حوزه دین و اجتماع تحت الشعاع اینگونه موضع گیری‌های مغرضانه قرار گیرد؛ اما توجه به این اصل که حجاب از این نظر مخصوص زنان گردیده است که از طرفی خداوند برای مصلحت، خلقت زن را ظریف‌تر از مرد آفریده است و از طرف دیگر میل به زیبا‌تر دیده شدن در زن بیشتر از مرد است و یا به عبارت صحیح‌تر اختصاص به زن دارد و در اثر غفلت ممکن است منجر به تبرج شود، دستور پوشش هم اختصاص به زنان داده شده است و به این نحو اسلام به حس زیبا‌تر شدن زن جهت داده و آن را مختص محیطی امن به نام خانه و برای همسر کرده است. بنابراین مقدمه باید گفت که در شریعت مقدس اسلام، وقتی می‌خواهیم سیره عملی زنان الگو مانند حضرت زهرا (س) و حضرت زینب کبرا (س) و مانند ایشان را بررسی کنیم نخستین مسئله در زندگی عبادی سیاسی ایشان اصل حجاب خواهد بود که در تمام ابعاد گفته شده مورد توجه ویژه این حضرات قرار گرفته است.
بدون شک یکی از زنان الگو برای ما حضرت فاطمه (س) است، توجه به حجاب در مقطع گوناگون زندگی حضرت به شکل بوده است؟
مطابق آنچه در تاریخ و سیره حضرت فاطمه (س) آمده، ایشان باوجود آنکه تنها هجده سال در دنیا زندگی کردند اما با این وجود در طی این مقطع زمانی الگوی نظری و عملی مناسبی برای تمام زنان جهان در قرون و اعصار بعد در ابعاد مختلف شدند، درمورد بحث حجاب و عفاف باید گفت حضرت (س) در امر حجاب بسیار مواظبت می‌نمودند، تا آنجا که در مقابل افراد نابینا هم بی‌مبالاتی نداشتند. حضرت در توصیه‌ای با این مضمون به زنان می‌فرمایند که؛ آنچه برای زنان نیکو است، آن است که مردان را نبینند و مردان هم ایشان را نبینند. این سخن به این معنی است که تا موقعی که لزوم ندارد حضور در جمع مردان معنا و مفهومی برای زنان نخواهد داشت بنا بر همین موضوع است که ایشان تا جایی که ضرورت نداشت از منزل بیرون نمی‌رفتند، و اصلا به همین دلیل است که زمانی که در ماجرای فدک می‌بینند حق اهل بیت توسط جبهه باطل و به نام دین در حال تضییع شدن است به مسجد رفته و خطاب به مسلمین خطبه‌ای ماندگار را البته از پشت پرده ایراد می‌کنند.
لطفا کیفیت این حضور اجتماعی- سیاسی با نگاهی به موضوع پوشش حضرت برای حضور در یک محیط اجتماعی را برای خوانندگان شما تبیین کنید؟
در زمان پیامبر خدا (ص) مسجد علاوه بر محوریت دینی به عنوان قطب مسائل سیاسی و اجتماعی نیز به حساب می‌آمد به همین خاطر اگر کسی از مسلمانان قصد دادخواهی از فرد و یا جماعتی را داشت مسجد بهترین محل برای حل و فصل آن بود بنابراین با حفظ این پیش زمینه حضرت زهرا (س) بعد از رحلت پیامبر برای ابطال باطل و احقاق حق به مسجد می‌روند، این حضور البته مختصات خاص خود را دارد یکی از این مختصات پوشش حضرت برای حضور در جمعی است که علاوه بر زنان، مردان بسیاری در آنجا حاضر هستند که به دلیل اهمیت شخص سخنران و نسبت ایشان با رسول خدا (ص) ممکن است بیش از پیش توجه‌شان به حضرت جلب شود و در اینجا است که دختر نبی مکرم اسلام با حفظ وقار و متانت و حجاب خود خطبه‌ای تأثیر گذار و گیرا در مسجد مدینه می‌خوانند؛ حضرت امام حسن مجتبی (ع) که شاهد عینی و همراه مادر در این لحظات سخت است کیفیت این حضور را این طور بیان می‌کنند؛ مادرم روسری بر سر نمود و چارقد بلند خود را پوشید؛ در حال راه رفتن به گونه‌ای بود که لباسش به پا گیر می‌کرد، او در میان زنان انصار از خانه خارج شد، همچون حضرت رسول (ص) با وقار و متانت حرکت می‌نمود؛ این نقل از امام مجتبی (ع) کاملا مبین الزام حضرت به حفظ حجاب و رعایت عفاف در محیط‌های اجتماعی و در خارج از خانه است.
آیا این حد پوشش بر مبنای عرف آن روز تعریف می‌شد؟
آنچه ابتدا به ساکن باید یادآور شد این است که میان عرف و شرع گاهی شکاف و فاصله بسیار زیاد می‌شود به طوری که در خصوص یک موضوع مشترک عرف تعریفی کاملا متفاوت از شرع ارائه می‌دهد در خصوص عفاف و حجاب هم نباید مسئله عرف را دخیل کنیم؛ زیرا ممکن است حدپوشش متعارف، به دلایل گوناگون دستخوش تغییر شود و در مجموع با آنچه که شرع و شارع مقدس بیان کرده فرسنگ‌ها فاصله پیدا کند در خصوص حجاب برای زنان در قرآن کریم دو واژه «خمار» به معنای مقنعه و «جلباب» به معنی چادر آمده است با یک بررسی متوجه می‌شویم خمار پوششی بزرگ‌تر از روسری‌های فعلی بوده است که سر، سینه و گردن را می‌پوشانیده و جلباب، پوششی بلند شبیه چادرهای امروز بوده که تمام بدن را از دید نامحرم مصون نگاه می‌داشته است، حال در قضیه فدک شکل خاص پوشش حضرت در جلد یک کتاب الاحتجاج طبرسی این طور بیان می‌شود حضرت زهرا (س) هنگام خروج از منزل خمار (مقنعه) را محکم به سر بستند و جلباب (چادر) را به گونه‌ای که تمام بدن آن حضرت را می‌پوشاند و گوشه‌های آن به زمین می‌رسید به تن کردند و به همراه گروهی از نزدیکان و زنان قوم خود به سوی مسجد حرکت کردند؛ از این نقل کیفیت پوشش حضرت مشخص می‌شود و معلوم می‌گردد که حجاب فاطمی مصداق عینی پوشش زن در قرآن است.
به چه علت در جامعه ما که جامعه‌ای دین محور است این بعد از حیات سیاسی حضرت برای چگونگی حضور زنان در جامعه مورد غفلت واقع می‌شود؟
در اینکه جامعه ما یک جامعه دینی است و بیشتر افراد اعم از زن و مرد به دین به عنوان یک اصل مهم توجه می‌کنند شکی نیست، اما گاهی به دلیل عدم درک صحیح از دین و یا عدم توجه به الگوهای عینی شریعت مانند حضرات معصومین و به جای آن توجه به الگوهای وارداتی غربی موجب می‌شود عده‌ای از موهبت تعالیم دینی به صورت کاملا سهوی بازبمانند در خصوص مسئله عفاف و حجاب و حدپوشش الگوهای متعالی زن مسلمان نیز این مسئله صادق است. البته ما منکر دام‌های تبلیغاتی و زیرکانه دشمن برای رفع حجاب نیستیم چنانچه بار‌ها سردمداران و نظریه‌پردازان صهیونیسم جهانی به این مسئله اعتراف کرده‌اند اما باید بدانیم که این موضوع به انضمام ناآگاهی و یا برخورد سلیقه با حجاب در داخل کشور سبب می‌شود حد شرعی پوشش رعایت نشود و برای مقابله با این آفت می‌بایست به احیاء سبک حجاب فاطمی پرداخت حجابی که بعد‌ها مصداق اجتماعی و مبارزاتی وسیع‌تر آن در قیام عاشورا و به واسطه زینب کبری (س) خود را جلوه‌گر می‌کند.
به عنوان سوال پایانی جدای از نقش دولتمردان و متولیان فرهنگی در معرفی پوشش و سبک زندگی فاطمی، زنان چگونه می‌توانند در این عرصه نقش‌آفرینی کنند؟
شناخت کامل و دقیق از زوایای گوناگون الگویی نظیر حضرت صدیقه (س) می‌تواند بخشی گسترده‌ای از مشکلات امروز جامعه ما را مرتفع کند؛ حقیقت این است که زنان ما با شناخت از این الگو و بهره برداری از ویژگی‌های مهم زندگی خانوادگی، اجتماعی، عقیدتی و سیاسی می‌توانند در کاهش آسیب‌ها موثر واقع شوند البته باید گفت یک دست به تنهایی صدا ندارد بلکه ما باید با یک وحدت رویه و موضوع در این راه اقدامات لازم را انجام دهیم، بدون تردید نقش رسانه‌ها در این میان از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است رسانه می‌تواند از طریق تکیه بر اصل پرورش اسلامی به ساخت و تولید برنامه‌هایی مبادرت کند که در تبیین این پوشش کمک حال فعالان این میدان باشد در کنار آن نهادهای تربیتی و آموزشی نظیر مدارس و دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور نیز در سر فصل‌های خود با گنجانیدن مبحث مهم حجاب فاطمی و یا حتی برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی می‌توانند نسبت به تبیین آن اقدام کنند ضمن آنکه در این مسیر از ظرفیت بالای زنان که موضوع اصلی بحث عفاف و حجاب هستند نیز باید به نحو مطلوبی استفاده شود تا ان‌شاالله از این طریق شاهد بانوانی با حجاب فاطمی در سراسر کشور باشیم.
بررسی کیفیت حجاب در این حضور اجتماعی و سیاسی حضرت، ما را بر آن داشت تا به سراغ نجیبه محمدی کهکی استاد و مدرس حوزه و پژوهشگر تاریخ تشیع برویم و با او به گفتگو بنشینیم.
به دور از هرگونه نگاه سیاسی به مسئله حجاب به عقیده شما این اصل چرا در اسلام به صورتی ویژه برای زنان مطمح نظر واقع شده و به چه علت یکی از نخستین موضوعات در بررسی سیره زنان پاکدامن، امر مهم حجاب است؟
پیش از هرچیز باید به اصل عدم جدایی دین از سیاست اشاره کرد، موضوعی که ممکن است عده‌ای در لفافه و یا به صورت آشکارا آن را زیر سوال ببرند و در این میان حجاب هم به عنوان یکی از مسائل مهم در حوزه دین و اجتماع تحت الشعاع اینگونه موضع گیری‌های مغرضانه قرار گیرد؛ اما توجه به این اصل که حجاب از این نظر مخصوص زنان گردیده است که از طرفی خداوند برای مصلحت، خلقت زن را ظریف‌تر از مرد آفریده است و از طرف دیگر میل به زیبا‌تر دیده شدن در زن بیشتر از مرد است و یا به عبارت صحیح‌تر اختصاص به زن دارد و در اثر غفلت ممکن است منجر به تبرج شود، دستور پوشش هم اختصاص به زنان داده شده است و به این نحو اسلام به حس زیبا‌تر شدن زن جهت داده و آن را مختص محیطی امن به نام خانه و برای همسر کرده است. بنابراین مقدمه باید گفت که در شریعت مقدس اسلام، وقتی می‌خواهیم سیره عملی زنان الگو مانند حضرت زهرا (س) و حضرت زینب کبرا (س) و مانند ایشان را بررسی کنیم نخستین مسئله در زندگی عبادی سیاسی ایشان اصل حجاب خواهد بود که در تمام ابعاد گفته شده مورد توجه ویژه این حضرات قرار گرفته است.
بدون شک یکی از زنان الگو برای ما حضرت فاطمه (س) است، توجه به حجاب در مقطع گوناگون زندگی حضرت به شکل بوده است؟
مطابق آنچه در تاریخ و سیره حضرت فاطمه (س) آمده، ایشان باوجود آنکه تنها هجده سال در دنیا زندگی کردند اما با این وجود در طی این مقطع زمانی الگوی نظری و عملی مناسبی برای تمام زنان جهان در قرون و اعصار بعد در ابعاد مختلف شدند، درمورد بحث حجاب و عفاف باید گفت حضرت (س) در امر حجاب بسیار مواظبت می‌نمودند، تا آنجا که در مقابل افراد نابینا هم بی‌مبالاتی نداشتند. حضرت در توصیه‌ای با این مضمون به زنان می‌فرمایند که؛ آنچه برای زنان نیکو است، آن است که مردان را نبینند و مردان هم ایشان را نبینند. این سخن به این معنی است که تا موقعی که لزوم ندارد حضور در جمع مردان معنا و مفهومی برای زنان نخواهد داشت بنا بر همین موضوع است که ایشان تا جایی که ضرورت نداشت از منزل بیرون نمی‌رفتند، و اصلا به همین دلیل است که زمانی که در ماجرای فدک می‌بینند حق اهل بیت توسط جبهه باطل و به نام دین در حال تضییع شدن است به مسجد رفته و خطاب به مسلمین خطبه‌ای ماندگار را البته از پشت پرده ایراد می‌کنند.
لطفا کیفیت این حضور اجتماعی- سیاسی با نگاهی به موضوع پوشش حضرت برای حضور در یک محیط اجتماعی را برای خوانندگان شما تبیین کنید؟
در زمان پیامبر خدا (ص) مسجد علاوه بر محوریت دینی به عنوان قطب مسائل سیاسی و اجتماعی نیز به حساب می‌آمد به همین خاطر اگر کسی از مسلمانان قصد دادخواهی از فرد و یا جماعتی را داشت مسجد بهترین محل برای حل و فصل آن بود بنابراین با حفظ این پیش زمینه حضرت زهرا (س) بعد از رحلت پیامبر برای ابطال باطل و احقاق حق به مسجد می‌روند، این حضور البته مختصات خاص خود را دارد یکی از این مختصات پوشش حضرت برای حضور در جمعی است که علاوه بر زنان، مردان بسیاری در آنجا حاضر هستند که به دلیل اهمیت شخص سخنران و نسبت ایشان با رسول خدا (ص) ممکن است بیش از پیش توجه‌شان به حضرت جلب شود و در اینجا است که دختر نبی مکرم اسلام با حفظ وقار و متانت و حجاب خود خطبه‌ای تأثیر گذار و گیرا در مسجد مدینه می‌خوانند؛ حضرت امام حسن مجتبی (ع) که شاهد عینی و همراه مادر در این لحظات سخت است کیفیت این حضور را این طور بیان می‌کنند؛ مادرم روسری بر سر نمود و چارقد بلند خود را پوشید؛ در حال راه رفتن به گونه‌ای بود که لباسش به پا گیر می‌کرد، او در میان زنان انصار از خانه خارج شد، همچون حضرت رسول (ص) با وقار و متانت حرکت می‌نمود؛ این نقل از امام مجتبی (ع) کاملا مبین الزام حضرت به حفظ حجاب و رعایت عفاف در محیط‌های اجتماعی و در خارج از خانه است.
آیا این حد پوشش بر مبنای عرف آن روز تعریف می‌شد؟
آنچه ابتدا به ساکن باید یادآور شد این است که میان عرف و شرع گاهی شکاف و فاصله بسیار زیاد می‌شود به طوری که در خصوص یک موضوع مشترک عرف تعریفی کاملا متفاوت از شرع ارائه می‌دهد در خصوص عفاف و حجاب هم نباید مسئله عرف را دخیل کنیم؛ زیرا ممکن است حدپوشش متعارف، به دلایل گوناگون دستخوش تغییر شود و در مجموع با آنچه که شرع و شارع مقدس بیان کرده فرسنگ‌ها فاصله پیدا کند در خصوص حجاب برای زنان در قرآن کریم دو واژه «خمار» به معنای مقنعه و «جلباب» به معنی چادر آمده است با یک بررسی متوجه می‌شویم خمار پوششی بزرگ‌تر از روسری‌های فعلی بوده است که سر، سینه و گردن را می‌پوشانیده و جلباب، پوششی بلند شبیه چادرهای امروز بوده که تمام بدن را از دید نامحرم مصون نگاه می‌داشته است، حال در قضیه فدک شکل خاص پوشش حضرت در جلد یک کتاب الاحتجاج طبرسی این طور بیان می‌شود حضرت زهرا (س) هنگام خروج از منزل خمار (مقنعه) را محکم به سر بستند و جلباب (چادر) را به گونه‌ای که تمام بدن آن حضرت را می‌پوشاند و گوشه‌های آن به زمین می‌رسید به تن کردند و به همراه گروهی از نزدیکان و زنان قوم خود به سوی مسجد حرکت کردند؛ از این نقل کیفیت پوشش حضرت مشخص می‌شود و معلوم می‌گردد که حجاب فاطمی مصداق عینی پوشش زن در قرآن است.
به چه علت در جامعه ما که جامعه‌ای دین محور است این بعد از حیات سیاسی حضرت برای چگونگی حضور زنان در جامعه مورد غفلت واقع می‌شود؟
در اینکه جامعه ما یک جامعه دینی است و بیشتر افراد اعم از زن و مرد به دین به عنوان یک اصل مهم توجه می‌کنند شکی نیست، اما گاهی به دلیل عدم درک صحیح از دین و یا عدم توجه به الگوهای عینی شریعت مانند حضرات معصومین و به جای آن توجه به الگوهای وارداتی غربی موجب می‌شود عده‌ای از موهبت تعالیم دینی به صورت کاملا سهوی بازبمانند در خصوص مسئله عفاف و حجاب و حدپوشش الگوهای متعالی زن مسلمان نیز این مسئله صادق است. البته ما منکر دام‌های تبلیغاتی و زیرکانه دشمن برای رفع حجاب نیستیم چنانچه بار‌ها سردمداران و نظریه‌پردازان صهیونیسم جهانی به این مسئله اعتراف کرده‌اند اما باید بدانیم که این موضوع به انضمام ناآگاهی و یا برخورد سلیقه با حجاب در داخل کشور سبب می‌شود حد شرعی پوشش رعایت نشود و برای مقابله با این آفت می‌بایست به احیاء سبک حجاب فاطمی پرداخت حجابی که بعد‌ها مصداق اجتماعی و مبارزاتی وسیع‌تر آن در قیام عاشورا و به واسطه زینب کبری (س) خود را جلوه‌گر می‌کند.
به عنوان سوال پایانی جدای از نقش دولتمردان و متولیان فرهنگی در معرفی پوشش و سبک زندگی فاطمی، زنان چگونه می‌توانند در این عرصه نقش‌آفرینی کنند؟
شناخت کامل و دقیق از زوایای گوناگون الگویی نظیر حضرت صدیقه (س) می‌تواند بخشی گسترده‌ای از مشکلات امروز جامعه ما را مرتفع کند؛ حقیقت این است که زنان ما با شناخت از این الگو و بهره برداری از ویژگی‌های مهم زندگی خانوادگی، اجتماعی، عقیدتی و سیاسی می‌توانند در کاهش آسیب‌ها موثر واقع شوند البته باید گفت یک دست به تنهایی صدا ندارد بلکه ما باید با یک وحدت رویه و موضوع در این راه اقدامات لازم را انجام دهیم، بدون تردید نقش رسانه‌ها در این میان از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است رسانه می‌تواند از طریق تکیه بر اصل پرورش اسلامی به ساخت و تولید برنامه‌هایی مبادرت کند که در تبیین این پوشش کمک حال فعالان این میدان باشد در کنار آن نهادهای تربیتی و آموزشی نظیر مدارس و دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور نیز در سر فصل‌های خود با گنجانیدن مبحث مهم حجاب فاطمی و یا حتی برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی می‌توانند نسبت به تبیین آن اقدام کنند ضمن آنکه در این مسیر از ظرفیت بالای زنان که موضوع اصلی بحث عفاف و حجاب هستند نیز باید به نحو مطلوبی استفاده شود تا ان‌شاالله از این طریق شاهد بانوانی با حجاب فاطمی در سراسر کشور باشیم.
۹۴/۰۴/۱۷
گروه هنر و تو
